OMMELOPER VAN DE WATERINGE VAN CADZAND
Een ommeloper is een register waarin alle poldertjes/ percelen in de grote polders op het Eiland van Cadzand omschreven staan. Het is de voorloper van het kadaster. Per perceel worden de eigenaar, de grootte en de ligging aangegeven. Op basis van de daarin vermelde gegevens worden de dijklasten, waterschapsbelasting of verponding over de eigenaren verdeeld.De grenzen van een poldertje/ perceel, bestaande uit dijkjes, wegen en/of watergangen, worden telkens uitvoerig omschreven, waarbij de aanhef onveranderlijk luidt: „Dit beghint...". De poldertjes/ percelen hebben ook een nummer.
Men spreekt dan van het zoveelste „begin", bijvoorbeeld: Het 6e begin, de Terhofstede polder in de Oudelandsepolder. Met een pen zijn alle gegevens in de ommeloper genoteerd. Wijzigingen van percelen of eigenaren worden aan de zijkant van een bladzijde beschreven. Na verloop van tijd wordt de ommeloper door die aantekeningen dermate onoverzichtelijk, dat men genoodzaakt is een nieuwe ommeloper te schrijven. Dat heet ‘verhevenen’of ‘verhoofden’. Van het Eiland van Cadzand zijn tien ommelopers bekend. De eerste ommeloper is geschreven in 1553 en beschrijft de Oudelandse polder, de Vierhonderdpolder Bezuiden De Kerk, de Strijdersgatpolder, de Zuidzandepolder en de Vierhonderdpolder Bij Ter Hofstede.
De reeks ommelopers van de Watering van Cadzand die in verschillende archieven bewaard zijn gebleven, wordt afgesloten met die uit het Gemeentearchief Sluis. Deze is in 1803 geschreven door Isaac Claerbaut (1779-1824), geboren en getogen in Cadzand. In 1941 wordt de Watering Cadzand opgeheven.Isaac Claerbaut heeft in 1803 een tweede exemplaar samengesteld. Dat boek werd in 1999 te koop aangeboden door antiquariaat De Boekenbeurs in Middelburg. De Stichting Behoud Dorpskerk Cadzand had veel interesse in deze ommeloper, omdat het veel bekende Cadzandse namen bevat en het nauw verbonden is met de geschiedenis van de kerk. Verder verkeert het boekwerk in een uitstekende conditie en is het verzorgder en fraaier uitgevoerd dan het exemplaar in het Gemeentearchief Sluis te Oostburg.
Het boek werd tijdens de Oudejaarsveiling van 1999 ter veiling aangeboden en de Stichting hoopte dat de toenmalige gemeente Oostburg de ommeloper voor Cadzand zou willen kopen. Er was voldoende belangstelling, maar omdat in het archief van de gemeente Oostburg zich reeds de eerste Ommelooper van 1803 bevond, achtte het gemeentebestuur het niet noodzakelijk dit boek aan te kopen.
De Stichting Behoud Dorpskerk Cadzand startte daarop in 2004 een actie om 24 personen en/of instanties elk € 50,00 te laten inbrengen om de aankoop van de ommeloper mogelijk te maken. Deze actie had onmiddellijk succes. Als dank zijn de namen van de gevers vermeld op een lijst in de vitrinekast, waar de ’Ommelooper van de Wateringe van Cadzand’ wordt bewaard.
Bron:
Cadzandgeschiedenis, Bert Voets
N.H. gemeente Cadzand, Joop Basting